Voedsellessen basisscholieren beïnvloed door boerenbelangen

In de lesmaterialen over vlees en zuivel wordt bijvoorbeeld niet of nauwelijks gesproken over de impact van de intensieve veehouderij op het klimaat. Ook wordt het leven van boerderijdieren soms te rooskleurig voorgesteld. “Er staat bijvoorbeeld in dat de meeste koeien de hele dag grazen in de wei, terwijl ze 85% van de tijd op stal staan en een kwart van de koeien helemaal niet buiten komt,” zegt directeur van Wakker Dier Anne Hilhorst tegen Argos. 

Melkveehouders oververtegenwoordigd

Uit een analyse van Argos en Trouw blijkt daarnaast dat het aanbod van boerderijen op het grootste platform voor boerderijlessen, Boerderij Educatie Nederland (BEN), grotendeels bestaat uit veeteeltbedrijven. Vooral melkvee speelt daarbij een hoofdrol: zo’n 70 procent van alle aangesloten boerenbedrijven is een melkveehouderij. Slechts 13 procent van de boeren is akkerbouwer. 

Dat is opvallend omdat de gezamenlijke doelstelling van de ministeries van Landbouw, Visserij Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is dat Nederland in 2030 meer plantaardige, en minder dierlijke eiwitten zou moeten eten. Ook is de werkelijke verhouding tussen akkerbouwbedrijven en rundveebedrijven in Nederland ongeveer 50/50.

Het ministerie van LVVN erkent de scheve verhouding in het aanbod. Een woordvoerder laat weten: “Omdat we zien dat het aanbod vanuit, maar ook de vraag naar plantaardige bedrijven achterblijft, stimuleren we BEN hun netwerk van partners te verbreden.”

Het ministerie van LVVN stimuleert Nederlandse scholen om voedsellessen aan te bieden via het overheidsprogramma Jong Leren Eten. Voor het programma, dat bestaat sinds 2017, wordt vanaf 2025 jaarlijks 3,9 miljoen uitgetrokken. En dat is hard nodig, stelt initiatiefnemer Jaap Seidell, emeritus hoogleraar voeding en gezondheid aan de VU. “De meeste kinderen hebben geen idee dat melk uit een koe komt en dat appels aan een boom groeien.” 

65.000 leerlingen

Een belangrijk onderdeel van het programma is boerderijeducatie, waarbij kinderen tijdens een dagje op de boerderij les krijgen van een boer. In 2023 bezochten in totaal ruim 65.000 leerlingen een boerderijles. Dat is genoeg om een op de drie Nederlandse kinderen een keer tijdens de basisschooltijd een boerderijles te laten volgen. Daarmee gaat een lang gekoesterde droom van de BBB langzaam in vervulling. De boerenpartij pleit al jaren voor boerderij-onderwijs.

Scholen en boeren vinden elkaar via de site van Boerderij Educatie Nederland (BEN), waarop educatieboerderijen en bijpassend lesmateriaal worden aangeboden. Die lespakketten zijn voor een groot deel ontwikkeld en betaald door de agrarische sector. Zo bevat het aanbod ‘The Pig Story’, een informatieboekje gemaakt door de Producentenorganisatie Varkenshouderij; en ‘De Heus Kidzz’, een speciaal op kinderen gerichte website van De Heus, een multinational en het grootste veevoerbedrijf van Nederland. Er staat ook een grote collectie aan boekjes, opdrachten en video’s van de Nederlandse Zuivel Organisatie op.  

Voedingswetenschapper Jaap Seidell kijkt kritisch naar de rol van commerciële partijen in het aanbod van voedseleducatie. “Ik vind dat de overheid ervoor moet zorgen dat kinderen op transparante wijze onafhankelijke informatie krijgen.” 

Opvallend is dat de campagne ‘The Pig Story’ mede ontwikkeld werd door het reclamebureau ReMarkAble. Een ex-partner van dat bedrijf is Henk Vermeer, de tweede man van de BBB in de Tweede Kamer.

Schoolmelk

Ook via een andere route komt het lesmateriaal van de zuivelindustrie bij basisscholieren terecht. De 700 scholen die in Nederland deelnemen aan het Europese schoolmelkprogramma zijn verplicht dit lesmateriaal af te nemen. Voor dit schooljaar heeft de EU 1,6 miljoen euro subsidie voor het schoolmelkprogramma beschikbaar gesteld. 

Dierenwelzijnsorganisatie Wakker Dier dient over die schoolmelkcampagne nu een klacht in bij de Reclame Code Commissie (RCC), zo melden zij aan Argos. Volgens Wakker Dier bevat het bijbehorende lesmateriaal onwaarheden en ongenuanceerde uitspraken.*

Deze week werd bekend dat De RCC een soortgelijke klacht van dierenwelzijnsorganisatie Varkens in Nood tegen ‘De Heus Kidzz’ grotendeels gegrond verklaart. Zo oordeelt de RCC dat de website van het veevoerbedrijf niet duidelijk als reclame herkenbaar is voor basisschoolleerlingen en dat veel uitingen over de levens van boerderijdieren misleidend zijn. In 2021 oordeelde de RCC ook dat het lesmateriaal van ‘The Pig Story’, gemaakt door de Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV), als kinderreclame gezien moet worden.

‘Vrijheid van Onderwijs’

Het ministerie van OCW laat aan Argos weten dat “leraren en schoolleiders goed in staat zijn zelf te beoordelen of een lesmethode voldoet aan hun eisen en past bij hun leerlingen,” en dat de overheid vanuit grondwettelijk oogpunt hierin niks kan verbieden of opleggen.

Ook het ministerie van LVVN laat weten dat, “gezien de grondwettelijke onderwijsvrijheid ten aanzien van leermiddelen, het iedereen vrij staat om lesmateriaal te ontwikkelen en aan te bieden”.

Reacties veeteeltbranche

De Nederlandse Zuivel Organisatie laat weten “er vertrouwen in te hebben dat het schoolmelkprogramma en het educatief materiaal op zuivelonline.nl voldoen aan alle regels en richtlijnen. Beiden worden zeer gewaardeerd door scholen en leerkrachten.”

De Heus schrijft aan Argos dat zij niet de intentie heeft om kinderen op onjuiste of misleidende wijze voor te lichten en laat weten het “De Heus Kidzz platform indien en voor zover nodig te conformeren aan de beoordeling van de Reclame Code Commissie.”

De POV stelt dat het lesmateriaal van ‘The Pig Story’ gezien moet worden als een aanvulling op de gastlessen van varkenshouders. “Als je kijkt hoeveel informatie kinderen op dit moment krijgen over boeren (van mensen die nog nooit een varkensbedrijf hebben bezocht) in plaats van van boeren, dan is de balans al langere tijd zoek."

*update: op 17 juni 2025 stelde de RCC Wakker Dier in het gelijk. Partijen hebben nu twee weken de tijd om tegen de uitspraak in beroep te gaan.