Jongeren lezen minder goed, meer kinderen hebben onderwijsondersteuning en zorg nodig en minder mensen willen voor de klas staan. Wat gaat er mis in het onderwijs?
Foto: © Unsplash
Op de basisschool en in het voortgezet onderwijs ligt het fundament voor toekomstige burgers, dus wordt er veel op het bordje van scholen gelegd. Naast lezen, schrijven en rekenen, moet er aandacht zijn voor burgerschap, integratie van nieuwkomers, seksuele voorlichting, gezondheid. De invulling van die maatschappelijke taak ligt steeds vaker onder een vergrootglas. Ouders zijn kritisch en de leerkracht is meer mediator dan autoriteit.
Intussen moeten scholen veiliger en inclusiever worden voor een meer diverse leerlingpopulatie en worden ze afgerekend op hun prestaties wat betreft door-en uitstroom van hun leerlingen. In dit dossier de uitdagingen voor het onderwijs als fundament van de samenleving.
Passend onderwijs voor elk kind. Dat was tien jaar geleden het uitgangspunt van een nieuwe wet. Minder uitval door meer en betere ondersteuning op de gewone scholen en op termijn afbouw van het speciaal onderwijs. Dat doel is nog lang niet binnen handbereik. Wachtlijsten en personeelsgebrek in jeugdzorg en onderwijs helpen niet mee.
Voor veel kinderen zit de weg naar passend onderwijs vol met hobbels. Zo ook voor de nu achttienjarige Tommy. Hij kreeg in groep vier de diagnose autisme. Na de overstap naar het speciaal onderwijs, bleek hij ook daar niet op zijn plek te zijn. Tien jaar lang was hij op verschillende scholen ingeschreven en ging hij naar dagbesteding. Maar meestal zat hij thuis. 'Ik had constant het idee dat ik moest overleven. Ik viel emotioneel helemaal uit elkaar.'
Een passende plek op school dichtbij huis voor elk kind. Dat was de belofte van de Wet passend onderwijs die in 2014 werd ingevoerd. Tien jaar later stijgt het aantal ‘thuiszitters’ echter nog steeds. ‘Het passend maken van het onderwijs is mislukt’, zegt Joli Luijckx van Oudervereniging Balans. De organisatie heeft 2024 omgedoopt in ‘Het jaar van de thuiszitters’. ‘Ouders zijn al wakker, nu de verantwoordelijken voor het onderwijssysteem nog.'
Passend onderwijs voor elk kind. Dat was tien jaar geleden het uitgangspunt van een nieuwe wet. Minder uitval door meer en betere ondersteuning op de gewone scholen en op termijn afbouw van het speciaal onderwijs. Dat doel is nog lang niet binnen handbereik. Wachtlijsten en personeelsgebrek in jeugdzorg en onderwijs helpen niet mee.
Het aantal leerlingen dat thuis zit in plaats van op school is ook dit jaar gestegen. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het Ministerie van Onderwijs, die vandaag gepubliceerd zijn. In alle categorieën van de leerplichttelling in schooljaar 2022-2023 is een stijging van de verzuimcijfers te zien ten opzichte van een het jaar ervoor. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het Netwerk van Leidinggevenden Passend Onderwijs pleiten voor een Ministerie van Jeugd en Onderwijs.
Niet alle leerplichtige kinderen passen naadloos in het Nederlandse onderwijssysteem. Niemand weet precies om hoeveel minderjarigen het gaat, maar het aantal ‘thuiszitters’ groeit. In 2023 waren dat er minstens 20.000, schat oudervereniging Balans. Terwijl tien jaar geleden de Wet Passend Onderwijs werd ingevoerd met als doel: alle kinderen weer samen naar school, lijkt dit verder weg dan ooit.
In de Transvaal in Den Haag zijn veel kinderen van Oost-Europese arbeidsmigranten te vinden. Ze blijven soms wat langer, soms maar heel even, in Nederland wonen en gaan dan naar een Nederlandse school. Terwijl hun ouders zwoegen in de Westlandse kassen voor een minimumloon, staan enkele kinderen al vroeg voor een dichte schooldeur. Een vergeten en kwetsbare groep, aldus Vincent Wanschers, die als adjunct-directeur van de plaatselijke basisschool ziet hoe de kinderen vaak kampen met sociale problematiek.
In de wijk Transvaal in Den Haag wonen veel, heel veel, arbeidsmigranten. Zeker een op de vijf bewoners komt uit Midden- of Oost-Europa. Velen van hen wonen en werken in slechte omstandigheden. In de kassen in het Westland plukken zij tomaten, paprika’s en komkommers voor een laag salaris, soms zelfs onder het minimumloon.
Steeds meer ouders kiezen voor een vrijstelling van de leerplicht op basis van hun levensovertuiging. Kinderen gaan dan niet naar school en niemand weet of ze nog onderwijs krijgen of hoe het met ze gaat. Leerplichtconsulenten door het hele land maken zich zorgen over de ontwikkeling van deze kinderen.
Steeds meer ouders kiezen voor een vrijstelling van de leerplicht op basis van hun levensovertuiging. Kinderen gaan dan niet naar school en niemand weet of ze nog onderwijs krijgen of hoe het met ze gaat. Leerplichtconsulenten door het hele land maken zich zorgen over de ontwikkeling van deze kinderen.
Steeds meer ouders kiezen voor een vrijstelling van de leerplicht op basis van hun levensovertuiging. Kinderen gaan dan niet naar school en niemand weet of ze nog onderwijs krijgen of hoe het met ze gaat. Leerplichtconsulenten door het hele land maken zich zorgen over de ontwikkeling van deze kinderen.
Leerplichtconsulenten door het hele land maken zich zorgen over de ontwikkeling van kinderen die niet naar school gaan met een vrijstelling van de leerplicht, op basis van het geloof of denkrichting van hun ouders (artikel 5b lpw). Dit aantal is de afgelopen jaren namelijk flink toegenomen. Van 575 kinderen in schooljaar 2013-2014 tot 1771 kinderen in 2021-2022.
Kleine groepen leerlingen, veel persoonlijke aandacht en meer rust in de klas, dat wil iedere school wel. De miljarden die het Rijk beschikbaar stelde om leerachterstanden als gevolg van de coronapandemie weg te werken, gebruiken veel middelbare scholen dan ook gretig om klassen te verkleinen. Maar er is één schoolbestuur dat gelooft dat het moet kunnen om de klassen klein en onderwijstijd ruim te houden, zónder extra overheidsgeld.
Nu de basisscholen weer opengaan, trekken hulpverleners aan de bel. Ze vrezen voor ernstige leerachterstanden bij kwetsbare kinderen uit vluchtelingengezinnen.
