Europa zit opnieuw vast aan gas. Hoe kon dat gebeuren? En welke rol speelde de gaslobby daarin? Argos reconstrueert hoe gas, tegen de klimaatdoelen in, weer de energiebron van de toekomst werd.
Energie is het Europese buzzword sinds de Russische inval in Oekraïne. Ineens hangt de toelevering van onze energie aan een zijden draadje, want ons gas kwam voornamelijk uit Rusland. Voor Nederlandse huishoudens schieten de energieprijzen omhoog. Om de schade te beperken wordt de energierekening van huishoudens gecompenseerd en wordt er in Europees verband gewerkt aan de inkoop van extra gas.
Maar daar blijft het niet bij. Waar duurzaamheid jarenlang leidend was – vastgelegd in de Green Deal van 2020 – klinken er begin dit jaar opvallende, nieuwe geluiden. En die gaan verder dan een noodmaatregel.
Tijdens een conferentie van een invloedrijke Europese lobbyorganisatie zegt de Spaanse Europarlementariër Pilar del Castillo Vera iets wonderlijks: 'Natural gas is the present and natural gas will be the future'. Terug naar aardgas is geen tijdelijke oplossing tijdens een energiecrisis, maar heeft weer de toekomst. Hoe we hier zijn gekomen, leggen we je uit aan de hand van vijf sleutelmomenten.
Gekaapt door gas: hoe de fossiele lobby de Oekraine-oorlog gebruikte
Hoe gebruikte de gaslobby de oorlog in Oekraïne om het Europese energiebeleid naar hun hand te zetten?
1. Een ‘Black Swan’ – mei 2021
In mei 2021 presenteert gasbranchevereniging en lobbyclub International Gas Union (IGU) hun visie op de toekomst van aardgas in een intern document. De IGU is een grote speler, ze representeren zo'n negentig procent van de wereldwijde gasindustrie.
Het document, onthuld door denktank Influence Map en door lobbyprofessor Arco Timmermans omschreven als ‘een duidelijk lobbydocument’ laat zien dat de gasindustrie zich zorgen maakt. De IGU signaleert een ‘fossiel fobische’ houding in Europa en wil dat beeld bijstellen. Men moet een positievere houding ten opzichte van gas krijgen.
De IGU bereidt zich voor op een zogeheten black swan event: een grote, onverwachte gebeurtenis die alle economische wetten op zijn kop zet. Zo’n moment zou voor de gasindustrie het tij kunnen keren. Andrea Stegher, vicevoorzittervan de IGU, zegt hierover tegen Argos dat het belangrijk is om altijd rekening te houden met zo’n soort noodgeval: ‘Het 'wat als’ is het essentiële redeneringspatroon van onze sector. '
'De Russische invasie hebben we als een black swan ervaren,' zegt Stegher verder, 'maar de flexibiliteit van de gasindustrie heeft haar veerkracht kunnen bewijzen.'
2. Russische invasie van Oekraïne – februari 2022
Wanneer Rusland Oekraine binnenvalt, wil Europa halsoverkop af van zijn afhankelijkheid van Russisch gas.
Europa moet razendsnel met oplossingen komen. Er is één sector die meteen voor de Brusselse deur staat met oplossingen: de energie-intensieve industrie. Terwijl aan de ene kant duurzame energie versneld wordt uitgerold, zet Brussel tegelijkertijd massaal in op LNG – vloeibaar gas – vooral afkomstig uit de VS, Qatar en Azerbeidzjan.
Ook in de Groningse Eemshaven wordt in korte tijd een LNG-terminal gebouwd. Volgens sommige onderzoeken is dit vloeibaar gas schadelijker voor het klimaat dan gewoon gas.
3. De Antwerp Declaration – februari 2024
De nieuwe geopolitieke realiteit legt de pijnlijke afhankelijkheid van Europa van externe energie-industrieën bloot. De gaslobby grijpt dat moment aan.
In februari 2024 ondertekenen 1316 bedrijven de Antwerp Declaration waarin zij pleiten voor meer ruimte voor zware industrie in het Europese duurzaamheidsbeleid. In hun tienpuntenplan staat het belang van de economie voorop, niet het klimaat. Dat plan presenteren ze aan EU-commissievoorzitter Ursula Von Der Leyen.
Over de Green Deal, het plan om Europa in 2050 klimaatneutraal te maken, schrijven de bedrijven zelfs: "Voorkom dat de beleidsdoelen van de Green Deal worden gevolgd door voorschrijvende en gedetailleerde uitvoeringsregelingen." Hun alternatief? Een Clean Industrial Deal, waarin het klimaat ondergeschikt raakt aan industriële belangen.
4. De Clean Industrial Deal – februari 2025
Een jaar later presenteert Von Der Leyen haar plannen om de gasindustrie tegemoet te komen. De tien punten uit de Antwerp Declaration zijn overgenomen. Zonder de steun te verbinden aan meetbare, klimaatgerichte doelen, wordt er "meer dan 100 miljard euro vrijgemaakt om schone productie in de EU te ondersteunen".
De verantwoordelijkheid komt primair bij de consument te liggen: zij moeten zelf de keuze kunnen maken voor het gebruik van groene energie. Als daar simpelweg geen vraag naar is, hoeft een bedrijf volgens de nieuwe deal geen 'onnodige' investeringen te doen. Vergroening wordt een kwestie van vraag en aanbod.
Het effect van de black swan blijft nadreunen: alles staat in het teken van betaalbaarheid en energiezekerheid. Ook LNG krijgt een prominente rol. Voor het gebruik van deze fossiele brandstof wil de Europese Commissie 'direct contact opnemen met betrouwbare LNG-leveranciers'. De Verenigde Staten zijn op dat moment de belangrijkste leverancier.
5. Trump dreigt met importtarieven – april 2025
Met de terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis verschuift het krachtenveld opnieuw. Trump trekt zich na zijn aantreden terug uit het klimaatakkoord van Parijs, waarin besloten werd de opwarming van de aarde tot maximaal twee graden te beperken. En hij dreigt met importtarieven, ook voor Europa.
Tegelijkertijd biedt hij een deal aan: als Europa voor 350 miljard dollar aan Amerikaanse LNG afneemt, vervallen de tarieven. De onderhandelingen liggen voorlopig stil – maar de boodschap is duidelijk. Europese energiezekerheid is nu een Amerikaans drukmiddel geworden.
Wil je meer weten over de macht van de fossiele lobby en hoe zij gas tegen alle klimaatdoelen in weer op de Europese agenda hebben gekregen? Luister hier.