De lange arm van Iran: een overzicht
In Nederland worden meerdere moorden aan het Iraanse regime gelinkt. Het past in een trend waarbij Europa een strijdtoneel is voor het Iraanse regime en zijn tegenstanders.
Politieke moorden zijn zeldzaam in Nederland. Toch werden er binnen twee jaar, twee Iraanse Nederlanders geliquideerd. In beide gevallen waren nabestaanden vrijwel direct ervan overtuigd dat het Iraanse regime achter de aanslagen zat. In 2019 krijgen de families gelijk. Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok meldt dan dat de AIVD over ‘sterke aanwijzingen’ beschikt dat Iran inderdaad betrokken was bij deze twee liquidaties. Waarom gebruikt Iran geweld buiten haar grenzen? Welk geopolitiek steekspel gaat er schuil achter de Iraanse acties? En welke rol speelt Saoedi-Arabië?
De aartsrivalen in het Midden-Oosten
Saoedi-Arabië en Iran waren ooit bondgenoten. Nu zijn het aartsrivalen in een conflict dat het Midden-Oosten verscheurt. Hoe heeft dit zo ver kunnen komen? En waar gaat deze strijd eigenlijk over? Bekijk de video onderaan deze pagina.
De aartsrivalen in het Midden-Oosten
Saoedi-Arabië en Iran waren ooit bondgenoten. Nu zijn het aartsrivalen in een conflict dat het Midden-Oosten verscheurt. Hoe heeft dit zo ver kunnen komen? En waar gaat deze strijd eigenlijk over?
De liquidatie van een onopvallende elektricien uit Almere
Paul Vugts: 'Hij leidt het leven van een brave huisvader, zoals zoveel mensen in de straat'
Andere aanslagen in Europa
Al sinds de Iraanse Revolutie in 1979 deinzen de Iraanse autoriteiten er niet voor terug om politiek tegenstanders uit de weg te ruimen of geweld te plegen. Ook in Europa vinden deze aanslagen plaats.
Zo worden in Parijs in de jaren tachtig dertien bomaanslagen gepleegd, met twintig doden en 255 gewonden tot gevolg. Een splintergroep eist de vrijlating van drie terroristen die zich in Franse gevangenschap bevinden. Later verklaren de Franse autoriteiten dat Iran mede betrokken was bij de bomaanslagen.
In april 1990 wordt in Zwitserland in een dorpje vlakbij Genève de woordvoerder van de Iraanse Volksmoedjahedien, Kazem Rajavi, op klaarlichte dag geliquideerd. De twee schutters ontkomen. Zestien jaar later spreekt het Zwitserse hof een arrestatiebevel uit voor Ali Fallahian, de toenmalige Iraanse minister van Veiligheid, voor het geven van de opdracht voor de liquidatie.
In 1997 sprak het Duitse hof al een internationaal arrestatiebevel uit voor dezelfde ex-minister, voor het orchestreren van de liquidatie van vier Iraans-Koerdische oppositieleden in een Berlijns restaurant genaamd Mykonos.
Tot op heden ontkennen de Iraanse autoriteiten echter betrokkenheid bij de aanslagen in Parijs, Genève, Berlijn en Almere.
Vanaf 1996 is het een lange periode opvallend stil. Sinds 2012 is er wereldwijd een toename van meldingen van (pogingen tot) bomaanslagen en liquidaties, waarvan vermoed wordt dat de Iraanse autoriteiten erachter zitten. Bij deze aanslagen werkt Iran regelmatig samen met groepen zoals Hezbollah. Sinds haar opkomst gedurende de Libanese burgeroorlog heeft deze beweging nauwe banden met het regime in Teheran.
Meest recent wordt in 2018 in Parijs ternauwernood een aanslag voorkomen op het jaarlijkse internationale congres ‘Free Iran’ van enkele Iraanse oppositiebewegingen, waaronder de Moedjahedien. In datzelfde jaar wordt in Denemarken een aanslag verijdeld op Habib Jabor: de leider van de Deense fractie van afscheidingsbeweging ASMLA. Zijn Nederlandse oud-collega had een jaar eerder minder geluk.
Waarom waren er nauwelijks aanslagen tussen 1995 en 2012?
Kim Ghattas is internationaal gerenommeerd journalist en schrijver van het boek Zwarte Golf over de rivaliteit tussen Saoedi-Arabië en Iran.
Waarom pleegt Iran geweld in het buitenland?
'Sinds de stichting van de Islamitische Republiek van Iran gaat het land achter dissidenten aan. Het doel is om critici het zwijgen op te leggen, omdat zij als een bedreiging worden gezien.'
Waarom stopten de aanslagen tijdelijk in de jaren negentig?
'De jaren negentig was het tijdperk van de hervormers, zoals de progressieve president Khatami. De relatie tussen Iran en het Westen verbeterde. Als gevolg daarvan werden critici als minder gevaarlijk geacht. Maar op de achtergrond waren veel hardliners in Iran niet blij met de hervormingen. Zij gebruikten deze internationale toenadering van Iran juist in hun voordeel, om op termijn hun macht in de regio uit te breiden.'
Wat veranderde er?
'In 2003 vielen de VS Irak binnen. Onbedoeld maakten ze daarmee de weg vrij voor Iran om hun invloed in Irak uit te breiden. Niet kort erna kwamen de Iraanse hervormingen stil te liggen, en de volgende Iraanse president Ahmadinejad zag elke vorm van kritiek wederom als een bedreiging voor de Islamitische Republiek.'
Tijdlijn Iran
Een beknopte geschiedenis van Iran
De liquidatie van een politiek activist in Den Haag
Van politiebescherming naar terrorismeverdachte
Direct na de liquidatie in Den Haag, vist een journalist uit Zweden in Nissi’s omgeving naar meer informatie. Raghdan al-H. heeft dan al tijden grote belangstelling voor de Ahwaz-beweging in Europa, en is opvallend geïnteresseerd in de kleinste details over betrokkenen. Te geinteresseerd. Begin 2019 valt het doek voor de ‘journalist’, die jarenlang informatie doorspeelde aan de Iraanse geheime dienst over de Ahwaz-beweging. In Zweden wordt hij veroordeeld tot 2,5 jaar cel.
Eén van de getuigen tegen Raghdan al-H was de Nederlands-Iraanse activist Eisa S.. Sinds 2014 woont hij in Nederland. Als presentator voor Ahwazna TV, een satellietzender in Rijswijk, bericht hij zeer kritisch over de situatie van de Ahwazi. Uit het Zweedse strafdossier blijkt dat Raghdan Al-H. voor de Iraanse geheime dienst het huis van Eisa S. tot in detail in kaart heeft gebracht. Na de liquidaties op Ali Motamed en Ahmad Mola Nissi, neemt de Nederlandse politie deze dreiging zeer serieus. Eisa S. krijgt Nederlandse bescherming.
In een enorme wendig begin dit jaar, wordt Eisa S. zélf gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij terreuraanslagen in Iran. Inmiddels zijn ook een drietal ASMLA-leden in Denemarken terrorismeverdachte. Volgens het Deense Openbaar Ministerie zou het drietal met steun van de Saoedische geheime dienst terrorisme hebben gefinancierd in Iran.
Achter deze strafzaken is een groter geopolitiek steekspel gaande. Niet alleen Iran, maar ook Saoedi-Arabië is waarschijnlijk betrokken bij deze conflicten in de Nederlandse polder.
De aartsrivalen in het Midden-Oosten
De twee grootmachten van het Midden-Oosten, Iran en Saoedi-Arabië, staan lijnrecht tegenover elkaar als geopolitieke en ideologische rivalen. Maar dit was niet altijd het geval. Voor de Iraanse revolutie van 1979 hadden Iran en Saoedi-Arabie een vriendschappelijke relatie. De koningshuizen bezochten elkaar zelfs geregeld. Hoe is hun ruzie begonnen, en waar gaat deze eigenlijk over? Dat zie je in de video explainer hieronder.
Meer over MEK en ASMLA
De Iraanse Volksmoedjahedien
De Iraanse Volksmoedjahedien, ookwel de Mujahedeen-Khalq (afgekort MEK), is een van oorsprong marxistisch-islamitische gewapende verzetsbeweging in Iran.
Tijdens de Iraanse revolutie van 1979 komen verschillende groeperingen samen in opstand tegen de sjah, de dan heersende vorst van Iran. Wanneer de sjah aftreedt, ontstaat er een machtsvacuüm. De groeperingen raken onderling in conflict over wie het land moet gaan leiden. De Volksmoedjahedien en andere revolutionaire groepen delfden het onderspit tegen de Revolutionaire Garde onder leiding van ayatollah Khomeini.
De Moedjahedien trekken zich terug naar het nabijgelegen Irak en vervolgen vanuit daar hun strijd tegen de nieuwe machthebbers. Na de bomaanslag in 1981 brengt ook Mohammed Reza Kolahi Samadi hier een periode door, bij het radiostation van de beweging. Nadat Reza Kolahi Samadi met een vals vluchtverhaal en identiteit naar Nederland komt, distantieert hij zich van de MEK.
Tot op heden zijn de Moedjahedien actief in verschillende Europese landen. Iran ziet de beweging als een terroristische organisatie.
De ASMLA
ASMLA is een afkorting voor Arab Struggle Movement for the Liberation of Ahwaz. Ze komen op voor de rechten van een Arabische-Iraanse minderheid, die zichzelf Ahwazi noemen. Deze minderheid woont in een olierijke regio in het zuiden van Iran. Iran noemt deze regio Khuzestan, de Ahwazi zelf noemen deze regio Ahwaz.
Door de slechte positie van deze minderheid in Iran, willen verschillende groeperingen dat de regio onafhankelijk wordt. Eén daarvan is de ASMLA.
De oprichters van ASMLA zijn Ahmad Mola Nissi en Habib Jabor. De twee mannen vluchtten in 2006 gelijktijdig naar Europa: Nissi vestigt zich in Nederland en Jabor krijgt asiel in Denemarken. Nu de twee leiders weliswaar in Europa, maar in twee verschillende landen wonen, splitst de beweging zich op in twee facties: een Deense tak onder leiding van Jabor en een Nederlandse tak onder leiding van Mola Nissi.
In de documentaire 'De lange arm van Iran' zegt de Nederlandse ASMLA-tak zelf volledig geweldloos verzet na te streven. Wel hebben ze contact met de Mouhiddine Nasser Martelaarsbrigade, die met regelmaat aanslagen plegen in de regio. Volgens ASMLA is de beweging onafhankelijk. Toch noemde in 2015 nog Mola Nissi in een interview met de Saoedische krant Al-Youm de martelaarsbrigades nog ‘de gewapende vleugel van de ASMLA.’
Bekijk de documentaire hier
De lange arm van Iran: Nederlands strijdtoneel
Iran spioneert en gebruikt in Nederland geweld tegen oppositiegroepen die het regime in Teheran ‘terroristisch’ noemen. In 2015 werd Ali Motamed en in 2017 Ahmad Mola Nissi hier geliquideerd. Nederland lijkt daarmee het strijdtoneel te worden van het Iraanse regime en zijn tegenstanders.