Booking in de Westbank

  • Nina van Raay
  • Saskia Adriaens

Wie nu op internet kijkt, kan rustig een vakantie-appartementje boeken in bezet gebied. Volgens het internationaal recht zijn de nederzettingen illegaal. Hoe kan het Nederlandse bedrijf Booking.com daar dan toch zijn activiteiten voortzetten? Argos onderzocht de afgelopen maanden de handel op de Westelijke Jordaanoever, en sprak met anonieme medewerkers van het bedrijf. De kritiek zwelt steeds verder aan vanaf de werkvloer.

Op de Westoever neemt de Israëlische onderzoeker Dror Etkes ons mee naar verschillende accommodaties. Tussen de kamelen staan daar, midden in de woestijn, enkele stacaravans. Dit is een voormalig outpost. Een nederzetting van kolonisten waar zelfs Israël lange tijd officieel geen ruimte aan bood. Maar het is ook een agro-toeristische trekpleister.

In de afgelopen jaren neemt, onder aanmoediging van extreemrechts in de regering, de annexatie van de Westoever hard toe. Wat is hierin de rol van toerisme? En van ons eigen ministerie, dat officieel een ‘ontmoedigingsbeleid’ zou hebben?

Lees hier de vragen van Argos (klik om te openen)
  • We wilden graag jullie interviewen voor deze uitzending, maar jullie wilden geen medewerking verlenen aan een televisie-interview omdat dat niet veilig zou zijn, waarom niet? Waar baseren jullie die bezorgdheid op? Zijn er voorbeelden van dreigingen of incidenten? Waarom bestaat dit risico denkt u? 

  • Op 16 juli 2024 heeft het Internationaal Gerechtshof vastgesteld en bevestigd dat de Israëlische bezetting van Palestijnse gebieden illegaal is en dat Israël hier per direct mee moet stoppen. De Nederlandse overheid voert op dit punt een ‘ontmoedigingsbeleid’ voor bedrijven – het wordt dus afgeraden maar niet verboden. Jullie zijn als bedrijf nog wel actief in dit gebied, waarom? Hoe hebben jullie deze afweging gemaakt en wat is daarin doorslaggevend geweest?  

  • Binnen de Verenigde Naties liggen er afspraken over mensenrechten, breed gesteund door de Algemene Vergadering. Formeel zijn deze regels niet juridisch bindend, maar wel gezaghebbend en heel breed politiek gedragen. Booking.com heeft als bedrijf interne gedragsregels opgesteld die de VN-regels incorporeren. Dus dat betekent dat jullie fundamentele mensenrechten willen beschermen etc. Maar in de praktijk lijkt dat nu niet de werkelijkheid te zijn. Jullie verdienen geld op bezet gebied. Hoe rijmt dit met jullie human right policy?   

  • Hoe rijmen jullie dat met het rapport van Human Rights Watch waarin wordt gesteld dat Booking accomodaties nederzettingen winstgevend en duurzamer maken, waardoor het in de hand werkt dat er meer Israëli’s zich verplaatsen naar de Westbank? 

  • En ook dat de accomodaties niet voor iedereen toegankelijk zijn, zeker in het geval van Palestijnen? Hoe verhoudt zich dat tot de doelstellingen die u heeft geformuleerd rond discriminatie?  

  •  Sinds 2020 staat u in een VN-database van bedrijven die zakendoen met Israëlische nederzettingen. De VN bestempelt dit als onwenselijk. Wat is uw reactie? 

  • Hoe heeft wat er met AirBnB is gebeurd (het weer online zetten van de advertenties) impact gehad op uw eigen beleid? En is dat ook besproken tijdens het opstellen van het Human Rights Statement? 

  • In jullie Human Rights Statement lezen we het volgende: “We are aware that the inclusion of listings and experiences on our platforms that may be in disputed, occupied, or conflict-heavy territories may exacerbate safety risks, as well as certain human rights impacts and risks for local communities, customers, and others. In order to mitigate these potential impacts, Booking Holdings and our brands will conduct heightened due diligence on listings that are located in conflict-affected areas and seek to avoid being connected to human rights abuses or exacerbating the situation. Where we determine that we may be directly linked to negative human rights impacts through the activities of our listings, we will take appropriate action.”   
    Kunnen jullie toelichten hoe dit beleid in de praktijk vorm krijgt, met name in de bezette Palestijnse gebieden? 

  • Volgens deskundigen die we hebben gesproken dragen jullie met jullie activiteiten op de Westelijke Jordaanoever bij aan het in stand houden van een illegale situatie. Hoe kijken jullie daarnaar? 

  • Acht u het acceptabel dat u als Nederlands bedrijf bijdraagt aan de instandhouding van een situatie die het Internationaal Gerechtshof als onrechtmatig heeft bestempeld? Waarom? 
     

  • We richten ons nu op de Westbank, maar dit soort afwegingen zullen jullie op meer plekken moeten maken. Hoe is het om als groot bedrijf, met accommodaties in veel verschillende gebieden hierin afwegingen te maken? Hoe balanceer je de verschillende belangen en inzichten op het gebied van zakelijke belangen, internationaal recht en mensenrechten? 

  • Booking staat, extern en intern, bekend als een bedrijf dat diversiteit promoot en betrokken is bij haar werknemers. Op dit thema lopen de meningen sterk uiteen binnen jullie bedrijf. Van verschillende werknemers hebben wij begrepen dat al sinds 2018 medewerkers intern bezwaar maken tegen het de aanwezigheid van Booking in bezet Palestijns gebied, via mails aan de leiding en door posts op het intranet. Hoe gaan jullie hiermee om? 

  • Medewerkers hebben op het intranet een inzamelingsactie gehouden voor familie van collega’s uit Gaza. Kunt u uitleggen waarom deze inzamelingsactie is verwijderd? 

  • In mei 2021 was er een petitie van Booking medewerkers ondertekend door 255 handtekeningen. Daarin refereren ze aan de ‘code of conduct’: We are committed tot respecting and promoting human rights wherever we do business. Zij riepen het leiderschap van Booking.com op om te stoppen met verhuur op de Westelijke Jordaanoever omdat dit in strijd zou zijn met internationaal recht. Deze petitie is na 20 minuten verwijderd van het intranet. Waarom? 

  • In november 2023 een brief van medewerkers 334 keer ondertekend 

  • In februari 2024 429 handtekeningen. Wat zegt het dat dit zoveel is ondertekend? 

  • Tijdens Townhall-meetings: 

- Wijst CEO Fogel op reizen als een ‘force for good’.  Kunt u dat uitleggen? Is dit de reden dat u actief blijft in de bezette gebieden?  En hoe verhoudt zich dat tot de advisering van het Internationaal Gerechtshof dat de nederzettingen in strijd met internationaal recht zijn, en lidstaten maatregelen moeten nemen tegen economische activiteiten van bedrijven die bijdragen aan instandhouding van de situatie?  

-Er wordt ook gesteld door het leiderschap dat een ‘global business’ consistent hoort te zijn.  Is dat een van de redenen dat u de advertenties in de ‘betwiste gebieden’, zoals u ze noemt, bezet Palestijns gebied, online laat staan?   

-Ook wijst u erop dat er ‘due diligence’ wordt gedaan bij listings die in ‘disputed’ gebied liggen. Wat houdt dat in? Sinds wanneer doet u dat? En hoeveel listings in bezet Palestijns gebied heeft u na toepassing van due diligence offline gehaald? 

- De CEO geeft aan dat regels voor zakendoen in bezette Palestijnse gebieden niet van toepassing zijn op Booking, omdat ze formeel gezien gelden voor landen. Waarom kiest Booking voor deze technisch-juridische benadering? Is er ook een morele afweging? 

  • Wij zien Booking verschillende argumenten aandragen voort het aanwezig blijven op de Westbank: reizen als een ‘force for good’; de redenering dat de regels technisch-juridisch niet op Booking van toepassing zijn; en mogelijke juridische gevolgen zoals wat Airbnb is gebeurd. Welke van deze redenen is voor Booking doorslaggevend? Speelt hierin ook mee dat Booking de Israëlische en/of Amerikaanse regering niet voor het hoofd wil stoten? 

Lees hier de antwoorden van Booking (klik om te openen)

Argos – Reactie Booking.com, toe te schrijven aan ‘Booking.com’ of ‘een woordvoerder van Booking.com’ 
 

Algemene reactie 

Het is onze missie om het voor iedereen gemakkelijker te maken om de wereld te ervaren. Daarom geloven we dat het aan de reizigers zelf is om te kiezen waar ze naartoe willen en moeten gaan. Het is niet aan ons om te beslissen waar iemand wel of niet naartoe reist. Helaas zijn er in veel delen van de wereld conflicten of geschillen, daarom willen we ervoor zorgen dat reizigers goed geïnformeerd zijn wanneer ze hun plannen maken. Onze aanpak is wereldwijd consistent. Als een bepaald gebied als betwist of aan conflicten onderhevig kan worden beschouwd, voegen we informatie aan ons platform toe om reizigers te helpen een goed geïnformeerde keuze te maken, of in ieder geval het officiële reisadvies van hun regering kunnen raadplegen als onderdeel van hun besluitvormingsproces. 

We zijn actief in 223 landen en territoria. We opereren vanuit een fundamentele veronderstelling dat we accommodatie vermeldingen in gebieden toestaan, tenzij dit wettelijk verboden is, hetzij door sancties of andere wettelijke regelingen. Wij geloven dat een beleid dat accommodatie vermeldingen op basis van geval tot geval beoordeeld, met robuuste engagement van betrokken partijen, verhoogde due diligence, geïnformeerd door UNGP's 17-19, het beste aansluit bij onze fundamentele overtuigingen over reizen, open grenzen en autonomie van de klant. 

We blijven de situatie nauwlettend volgen, inclusief de mogelijke veranderingen in wetten, en we passen de principes en processen uit ons Human Rights Statement strikt toe, zoals we dat doen in alle betwiste of door conflicten getroffen gebieden in de wereld. 

Met betrekking tot het advies van het Internationaal Gerechtshof 
We zijn op de hoogte van het advies van het Internationaal Gerechtshof en beoordelen mogelijke implicaties voor ons bedrijf. We blijven de situatie nauwlettend volgen, inclusief de mogelijkheid van veranderende wetten die van invloed kunnen zijn op ons bedrijf. 

Met betrekking tot het op camera interviewen van een collega 
De veiligheid en beveiliging van onze werknemers is onze topprioriteit. Gezien de herhaalde aanvallen op ons kantoor in Amsterdam, en de acties van activisten wereldwijd, maken we ons zorgen over het voordragen van een individu om een interview te geven over dit onderwerp. We willen voorkomen dat een collega, of zelfs diens familie, hierdoor een doelwit wordt. 

Met betrekking tot petities van werknemers 
We zijn trots op onze open bedrijfscultuur en de mogelijkheid voor onze meer dan 15.000 werknemers wereldwijd om kritische vragen te stellen en zorgen te uiten. We nemen deze zorgen serieus en hebben daarom ook openlijk gereageerd op petities en vragen van werknemers over dit onderwerp, ook via bedrijfsbrede interne kanalen. 

Dit is een onderwerp, naast vele andere, waar mensen verschillende standpunten hebben en het is belangrijk voor ons als divers en inclusief bedrijf om ervoor te zorgen dat we verschillende standpunten respecteren. Omdat we de persoonlijke en emotionele impact erkennen die dit kan hebben op sommige van onze collega's, hebben we ook middelen beschikbaar om degenen te helpen die extra ondersteuning nodig hebben. 

Met betrekking tot de interne post over de petitie van werknemers in 2021 
Deze post is verwijderd omdat het duidelijk werd dat het een groot risico met zich meebracht om te ontaarden in een verdeeld en politiek debat dat verstorend zou kunnen zijn en een negatieve invloed zou kunnen hebben op sommige collega's. We hebben een verantwoordelijkheid tegenover al onze collega's wereldwijd om respectvolle interacties met elkaar te garanderen - offline of online - en om een veilig forum te bieden om vragen te stellen en kwesties te bespreken. We moedigen een speak-up cultuur aan en nemen de zorgen van collega's serieus. Daarom heeft het leiderschapsteam deze petitie en vragen erover behandeld in een bedrijfsbrede Q&A-sessie. 

Met betrekking tot de inzamelingsactie van een collega 
Ons intranet bestaat uit duizenden online groepen. Sommige hiervan worden beheerd door het bedrijf, maar de overgrote meerderheid wordt gemodereerd door communities van werknemers en teams zelf. In de post waar deze vraag naar ons begrip betrekking op heeft, begrijpen we dat een werknemer een bericht heeft geplaatst in een van deze team groepen en dat een van zijn collega's, de moderator van de groep, de post per ongeluk heeft verwijderd. De collega die deze campagne deelde, heeft de campagne de volgende dag opnieuw op het intranet geplaatst en ook een regel toegevoegd waarin stond dat de verwijdering simpelweg een menselijke fout was. 

    Daoud Nassar

    Landbouwer/oprichter ‘Tent of Nations’

    Daoud Nassar voor Argos

    Dror Etkes

    Onderzoeker/activist Kerem Navot

    Dror Etkes voor Argos

    André Nollkaemper

    Hoogleraar Internationaal Publiekrecht aan de UvA

    Voormalig volkenrechtelijk adviseur ministerie van Buitenlandse Zaken Raad van Advies - The Rights Forum 

    André Nollkaemper voor Argos