Stank en stof in de lucht, wat kun je doen tegen de vervuilende buurman?
Burgerinitiatief naar aanleiding van overlast van de industrie: zo werkt dat
Jeukende ogen, braakneigingen en om de haverklap verkoudheidsklachten: omwonenden van het industriegebied in het Zeeuwse Sluiskil ervaren veel overlast door overwaaiend stof. In twee jaar tijd zijn er zo’n honderd overlastmeldingen gedaan van stof en stank door bewoners van het dorp. Sluiskil is niet de enige plaats waar meldingen van overlast door de industrie worden gedaan. Wat kun je als bewoner zelf doen om in te grijpen?
Omgevingsrechtdeskundige Cor Coenrady is gepensioneerd, maar zet zich nog altijd actief in om buurtbewoners van de grote industrie te adviseren. “Ik kom bij verschillende bewonersgroepen in Nederland. Nu is Wijk aan Zee mijn grootste klus, met staalproducent Tata Steel.” Hij ziet bij bewoners en hun acties vaak hetzelfde gebeuren. “Bewoners worden geconfronteerd met de provincie en dan met de gemeente, die ze vervolgens een beetje aan het lijntje houdt. Het bedrijf zelf houdt zich star en doet niks.”
Nieuwe Omgevingswet
In het geval van Sluiskil ontkent het nabijgelegen recyclingbedrijf Heros dat de stof die in het dorp neerdwarrelt bij hen vandaan zou komen. Ze zeggen: “Die bergen bij ons zijn zo nat, dat waait nergens heen.” Volgens Coenrady is dat wegwaaien niet uit te sluiten: “Met een beetje zonnig weer drogen bepaalde plekken toch weer uit en dan gaat dat verstuiven.”
Sinds begin 2024 is de nieuwe Omgevingswet van kracht, waarin staat dat stuifgevoelige stoffen - zoals de bodemas bij Heros - moeten worden opgeslagen en gemengd in gesloten ruimtes. Dit moet het verspreiden van stof in de lucht tegengaan. Heros laat weten nooit door de branchevereniging of provincie te zijn geïnformeerd dat er nieuwe regels voor hun bedrijf zouden gelden. Inderdaad tonen zowel de Vereniging Afvalbedrijven als de provincie Zeeland zich na vragen van Argos verrast.
En dat terwijl de nieuwe regels impact hebben op veel bedrijven. Volgens de koepel van Nederlandse omgevingsdiensten misschien wel op alle bedrijven waarop zij toezicht houden. Uit onderzoek van Argos blijkt dat honderden bedrijven in Nederland die regels op dit moment nog niet naleven.
Nieuwe wet tegen luchtvervuiling massaal niet nageleefd door bedrijven
Bedrijven in heel Nederland voldoen niet aan strengere regels om luchtvervuiling tegen te gaan. Dat blijkt uit onderzoek van Argos. Sinds dit jaar moet grootschalige opslag van veel stoffen die kunnen verwaaien – zoals zand en verbrandingsassen – in een gesloten ruimte plaatsvinden, in plaats van in de buitenlucht. Honderden bedrijven, in elk geval in de metaal- en afvalbranche, voelen zich overvallen door deze nieuwe regel.
Handhavingsverzoek indienen
De bewoners van Sluiskil voelen zich machteloos, maar volgens deskundige Coenrady is er wel degelijk iets dat zij kunnen doen. Hij adviseert bewoners die overlast ervaren door regels die niet worden nageleefd, een zogenaamd handhavingsverzoek in te dienen. Daarmee verzoek je jouw gemeente of provincie om bij de bedrijven te handhaven.
In Sluiskil zijn de bewoners ervan overtuigd dat de stofverspreiding door Heros in strijd is met wet- en regelgeving. Door een handhavingsverzoek in te dienen, kunnen zij de gemeente vragen om een formeel besluit. Dat houdt in dat de gemeente beslist of er actie moet worden ondernomen tegen - in dit geval - Heros. Nadat hierover uitspraak is gedaan door de provincie, kunnen bewoners bezwaar aantekenen.
Het indienen van een verzoek wordt gedaan bij de desbetreffende overheidsinstantie of gemeente waar men staat ingeschreven. Vaak kan dit via e-mail, maar sommige gemeenten kiezen ervoor om alleen via post handhavingsverzoeken te ontvangen. In een verzoek dien je de situatie nauwkeurig te beschrijven en moet worden uitgelegd waarom er sprake zou zijn van een overtreding. Doordat het vermelden van een telefoonnummer, adres en handtekening verplicht is, is het geen anoniem proces.
Volgens Coenrady is het indienen van een handhavingsverzoek behoorlijk kansrijk: “Als de gemeente niet handhaaft, kan er een dwangsom worden opgelegd. En daarna kunnen inwoners naar de rechtbank gaan.” Het proces is voor de burgers een investering, ziet Coenrady in. Het kan lang duren voordat er gehandhaafd wordt, maar het begin is heel simpel; alles start bij het indienen van een handhavingsverzoek.
Initiatief vanuit burger vaak effectief
Uit onderzoek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) blijkt dat burgerinitiatieven - zoals het uitschrijven van een handhavingsverzoek - veel verandering teweeg kunnen brengen. Ook kwam naar voren dat omwonenden van industriële bedrijven zich vaak niet gehoord en serieus genomen voelen bij het melden van overlast, terwijl de gezondheid van buurtbewoners niet altijd voldoende wordt beschermd.
Uitblijvende en onbevredigende reacties van bedrijven en overheden zorgen vaak voor onvrede bij bewoners, maar die onvrede blijkt steeds meer burgers ertoe te zetten om juridische stappen te nemen. En niet zonder resultaat. Zo verenigde een groep van bijna 1100 burgers en acht stichtingen zich om actie te voeren tegen overlast van Tata Steel in IJmuiden. Advocaat Bénédicte Ficq deed namens hen aangifte tegen het bedrijf, waarna het Openbaar Ministerie een (nog lopend) strafrechtelijk onderzoek instelde. Het heft in eigen handen nemen is dus cruciaal om overlast van de industrie tegen te gaan.
Lees hier meer over het OVV-onderzoek.
Dorp onder het stof
In het Zeeuwse dorp Sluiskil wonen inwoners pal tegenover de zware industrie, met aanhoudende overlast als gevolg. Ze klagen onder meer over stof dat over het dorp waait, van hoge bergen verbrandingsassen die liggen opgeslagen in de buitenlucht. Argos ontdekte hoe één regel uit een nieuwe wet deze overlast in een klap zou kunnen wegnemen.