Inlichtingenexpert Danny Pronk: 'Nederlandse universiteiten hadden te weinig oog voor Chinese spionage'
gastbijdrage
Danny Pronk is programmamanager intelligence & analyse bij het bedrijf SoSecure. Voorheen was hij als onderzoeker verbonden aan Instituut Clingendael. Daarvoor werkte hij drie jaar bij de AIVD en vijftien jaar bij de MIVD. Argos vroeg Danny Pronk om een reactie op de podcastserie ‘Vriend of Vijand’.
Chinese universiteiten verbonden aan defensie-industrie
Uit een onderzoek van het journalistieke platform Delta van de TU Delft twee jaar geleden bleek al bijvoorbeeld dat zo’n dertig Chinese promovendi en gastonderzoekers van de National University of Defense Technology (NUDT) onderzoekservaring opdeden aan de TU Delft op gedeeltelijk militair inzetbare onderwerpen. (bron)
Volgens de “China Defence Universities Tracker” van ASPI, een Australische denktank die uitgebreid onderzoek heeft gedaan naar de verwevenheid van Chinese universiteiten met de Chinese defensie-industrie, staat die NUDT volledig in dienst van het Volksbevrijdingsleger en ressorteert het onder de Centrale Militaire Commissie, het belangrijkste militaire orgaan van China. (bron)
De NUDT leidt militaire wetenschappers op die zich uitsluitend focussen op militaire technologieën en zogeheten dual-use onderzoek, wetenschap met zowel civiele als militaire toepassingen.
Samenwerking jarenlang gestimuleerd
Onze universiteiten zetten zo’n vijftien jaar geleden vol in op de wetenschappelijke samenwerking met China. Nederlandse universiteiten tekenden de ene samenwerkingsovereenkomst na de andere, maar deden eigenlijk nauwelijks onderzoek naar de achtergrond van hun Chinese partners. (bron)
Inmiddels zijn de universiteiten zich meer bewust van de risico’s van ongewenste kennisoverdracht als gevolg van de samenwerking met een land als China. Maar het blijkt erg lastig balanceren tussen kennis delen en gezonde argwaan. China geeft bijvoorbeeld jaarlijks duizenden studiebeurzen aan onderzoekers die in het buitenland willen promoveren. Veel jonge Chinezen hebben zo’n beurs, waarmee hun vliegtickets, visum en levensonderhoud volledig gedekt worden. (bron)
En als je het als onderzoeksleider binnen een vakgroep wilt maken in de wetenschappelijke wereld moet je wel geld én talent binnenhalen. En hoe aanlokkelijk is het dan om getalenteerde Chinese onderzoekers aan te nemen wanneer zij aan je deur kloppen met een beurs op zak die al zo’n driekwart van alle kosten dekt?
Nieuwe wet
Op dit moment werkt de overheid aan nieuw beleid om zogeheten ‘gevoelige kennis’ op universiteiten beter te beschermen. En er is wetgeving in de maak om studenten en onderzoekers van buiten de EU te screenen voordat ze hier onderzoek mogen doen in zogenaamde risicovakgebieden en bijbehorende vakgroepen. De TU Delft heeft op dit vlak de meeste risicovakgroepen. (bron)
AIVD en MIVD waarschuwen
Ondertussen waarschuwen de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten AIVD en MIVD al jarenlang voor kennisspionage op en ongewenste kennisoverdracht door universiteiten. Eerder betroffen de zorgen vooral de overdracht van nucleaire- en rakettechnologie aan landen met een proliferatierisico, zoals Iran en Noord-Korea. Op basis van een EU-sanctieverordening tegen Iran uit 2012 (267) en een nationale Sanctieregeling Noord-Korea uit 2017 bestaan er momenteel specifieke kennisembargo’s voor deze twee landen. Het nieuwe overheidsbeleid zal niet echter niet enkel gericht zijn op kennisoverdracht naar bijvoorbeeld Iran of Noord-Korea, maar worden toegepast op ieder land van buiten de Europese Unie waar een dreiging op het gebied van kennisveiligheid van uitgaat.
En ging het bij eerdere regelingen met name om nucleaire- en rakettechnologie, nu gaat het om een veel breder spectrum van ‘kennis en technologie die risico’s voor de nationale veiligheid met zich mee kunnen brengen’. Niet alleen technologie met een militaire toepassing komt daarmee op de lijst, ook technologie die belangrijk is voor de ‘economische veiligheid’ van Nederland komt erop te staan.
Dilemma’s
Het is in de ogen van de overheid dus inmiddels niet langer wenselijk dat hoogtechnologische kennis van Nederlandse bodem in de verkeerde handen valt. Maar hoe bescherm je kennis op een plek die juist bedoeld is om kennis te verwerven en delen, zoals een universiteit? En hoe bepaal je (en wie bepaalt dat?) wie wel en wie niet te vertrouwen is? In de podcast Vriend of Vijand onderzoekt wetenschapsjournalist Saar Slegers de dilemma’s achter het Nederlandse kennisveiligheidsbeleid. En ze vraagt zich af: wiens veiligheid staat hier eigenlijk op het spel?