Gasreus Vermilion dreigt ministerie om gasboringen Waddenzee door te zetten

De Canadese multinational Vermilion is een gasboorbedrijf dat zich specifiek richt op kleinere gasvelden door heel Nederland. Op 12 april 2024 stuurt Vermilion een dreigende brief naar het ministerie. Als de gaswinning in de Waddenzee stopt, raakt dat het bedrijf direct, zo schrijft het. Zij kunnen dan immers de gasbel waar zij nog aanspraak op maken, niet meer aanboren. “Wij zijn dan ook genoodzaakt te onderzoeken of, en in hoeverre, wij het ministerie aansprakelijk kunnen stellen.” Daarmee dreigt Vermilion, in bedekte termen, met juridische en financiële gevolgen voor de overheid.

Invloed uitoefenen

De timing van de brief is niet toevallig. Een paar dagen later zal de Eerste Kamer een voorgestelde wijziging behandelen die een einde moet maken aan gaswinning onder de Waddenzee. Door te wijzen op de mogelijke gevolgen van het stopzetten van de gaswinning, probeert Vermilion invloed uit te oefenen op de besluitvorming. “Het leek mij goed ons standpunt te delen voorafgaand aan de behandeling in de Eerste Kamer. Uiteraard zijn wij bereid een en ander met het ministerie nader te bespreken.”

De brief zorgt voor grote onrust op het ministerie. Op dat moment is bij hen namelijk niet bekend dat Vermilion nog aanspraak zou hebben op een gasvoorraad in de Waddenzee. Diezelfde dag schrijft een ambtenaar aan een collega: “Ik vind het wel raar, ik had deze nog niet op mijn netvlies.”

Dat blijkt ook uit de rest van de interne correspondentie, die Argos in handen kreeg. Vermilion heeft tot dan toe geen winningsplan ingediend, zo merkt een ambtenaar op. Dat is een concreet plan waarmee een bedrijf kenbaar maakt dat het ook daadwerkelijk naar gas wil gaan boren.

Zorgen voor mogelijke claims

Op 15 april, een dag voor de behandeling in de Eerste Kamer, schrijft een ambtenaar: “Benieuwd of jullie vanuit WJZ [de afdeling Wetgeving en Juridische Zaken, red.] al hebben gekeken naar de gevolgen van de brief van Vermilion. We willen graag (…) overleggen of er nog actie richting de Tweede of Eerste Kamer nodig is in aanloop naar het debat.”

Zorgen over mogelijke claims van Vermilion spelen daarbij een rol, zo blijkt uit de mails: “Is de staat aansprakelijk? Maken claims over gasvoorraden in de Waddenzee een (goede) kans?” schrijft een ambtenaar. Maar op dergelijke vragen zal het ministerie niet ingaan, zo blijkt ook uit de mails. “Het kan de procespositie van de staat schaden als ik nu uitspraken doe over mijn reactie op deze brief.”

In een eerdere tv-uitzending van Argos, liet Vermilion de mogelijkheid van een schadeclaim indien het ministerie een stokje zou steken voor nieuwe boringen, nog in het midden. Destijds zei het bedrijf tegen Argos: “‘Dat is een recht dat iedereen heeft (..) ik zeg niet dat het nooit kan of gaat gebeuren, wij moeten opkomen voor onze belangen.” Nu blijkt dat die optie dus al vóór de uitzending letterlijk op tafel lag.

Het ministerie laat deze week aan Argos weten dat Vermilion weliswaar een winningsvergunning heeft op de Waddenzee, maar sinds de wijziging van de Mijnbouwwet in mei 2024 worden nieuwe aanvragen voor gaswinning onder de Waddenzee niet meer in behandeling genomen. En dus heeft het gasbedrijf pech. “Om daadwerkelijk gas te mogen winnen op de beoogde locatie had Vermilion ook een winningsplan moeten indienen. Dit heeft Vermilion niet gedaan voor de wetswijziging.”

Overvallen

Maar daarover is het laatste woord nog niet gezegd. Telefonisch laat woordvoerder Sape Jan Terpstra van Vermilion weten dat het bedrijf zich destijds verrast voelde door de in hun ogen plotselinge wijziging in de voorgenomen wet, volgens hen zonder overleg of waarschuwing vanuit het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). “Hoe kan dit met één pennenstreek gewist worden? En nu blijk dat de ambtenaren dit gasveld niet kenden? Dat illustreert precies ons punt.” 

Volgens Terpstra heeft het ministerie geen rekening gehouden met het feit dat Vermilion al jaren geleden die rechten op dat gas onder de Waddenzee heeft gekocht. "Vervolgens wordt de wet gewijzigd. En wordt ineens de Waddenzee meegenomen. Daardoor zijn onze vergunningen niets meer waard." Het bedrijf voelt zich overvallen. "Een politieke actie in Den Haag heeft ons in een situatie gebracht waarin we nog steeds niet goed weten waar we staan," zegt Terpstra.

Het ministerie erkent dat de wijziging in de wet gasbedrijven die betrokken zijn bij gaswinning op de Waddenzee, zoals Vermilion, heeft overvallen. Maar dat komt door een wijziging op de wet die door de Tweede Kamer is toegevoegd, zo zeggen zij. Volgens het minsterie wordt regelmatig overlegd met Vermilion over lopende projecten en aanvragen, waaronder de brief die ze hebben ontvangen. Al geven ze toe dat er geen schriftelijke reactie is gegeven aan het adres van Vermilion.

Of Vermilion daadwerkelijk juridische stappen gaat ondernemen, is nog onduidelijk. “We hebben nog geen brief klaar liggen om verdere stappen te zetten, maar willen wel duidelijk maken dat we de optie openhouden.” 

Nooit eerder voor de rechter

Waar de gaswinninglocatie van Vermilion precies ligt blijkt niet uit de stukken. De brief verwijst wel naar een westelijk gebied in de kustzone bij Harlingen. 

Frank Petersen van de Waddenvereniging laat aan Argos weten verrast te zijn. “Ze hebben aan ons nooit aangegeven dat ze iets met dat veld willen doen, en deze brief is voor ons dan ook een verrassing.” Wat Petersen opvalt, is de verkapte dreiging met aansprakelijkstelling. “We merkten ook bij andere gaswinningsprojecten onder de Waddenzee dat ministers bij debatten in de Tweede Kamer vertellen over mogelijke schadeclaims door een mijnbouwbedrijf als Vermilion of NAM, maar dergelijke claims zijn nog nooit voor de rechter gekomen. Dus niemand weet eigenlijk hoe dit zou aflopen.”

Ook burgemeester van Schiermonnikoog Ineke van Gent wijst erop dat de dreiging van Vermilion risico’s heeft voor de Waddenzee. “Als het waar is wat zij beweren, en het ministerie heeft haar zaakjes niet op orde, dan is dat natuurlijk ook niet best. Zeker voor het kwetsbare Unesco werelderfgoed moet het ministerie zeer zorgvuldig opereren en niets aan het toeval overlaten.”

Mocht het beleid van de Staat inderdaad financiële gevolgen hebben voor Vermilion, dan kan de gasreus juridisch gezien mogelijk de Staat aansprakelijk stellen. Bij dergelijke zaken kan dat in sommige gevallen oplopen tot tientallen of zelfs honderden miljoenen euro’s, zo zei oud-voorzitter van de parlementaire enquêtecommissie Groningen Tom van der Lee eerder tegen Argos.