Kwetsbare ouderen ondanks recht op verpleeghuisplek vaker gedwongen thuis
Om zorgkosten te besparen wil de overheid dat ouderen zo lang mogelijk thuis wonen. Door de vergrijzing zal het aantal ouderen dat thuis intensieve zorg nodig heeft tot 2040 bijna verdubbelen. Naar schatting moeten dan 145 duizend mensen thuis verpleegd worden. Maar een groeiende groep kwetsbare ouderen krijgt nu al niet voldoende zorg in de thuissituatie, ondanks dat zij daar wettelijk recht op hebben. Zorgverleners die Argos en Follow the Money spraken, zien steeds meer schrijnende situaties.
Dat beeld wordt bevestigd door Actiz, de branchevereniging voor zorgorganisaties. ‘Thuis wonen is niet voor iedereen mogelijk, soms is de zorgvraag echt te groot om thuis passende zorg te bieden. Ouderen zonder sociaal netwerk zijn onze grootste zorg.’ Een oudere die langer thuis woont is doorgaans sterk afhankelijk van hulp uit de omgeving.
Zorgkantoren – uitvoeringsorganen die verantwoordelijk zijn voor het uitvoeren van de Wet langdurige zorg (Wlz) – melden een gebrek aan geschikte zorgwoningen en personeel. Volgens branchevereniging Zorgverzekeraars Nederland kan ‘niet met zekerheid worden gesteld’ dat er de komende jaren genoeg plekken zijn om ouderen te verplegen.
Er liggen plannen voor 16,5 duizend extra zorgwoningen voor ouderen, waarvan een deel verpleeghuisplekken, blijkt uit nieuwe cijfers. Maar in hoeverre die uitgevoerd zullen worden is onduidelijk. Zorgverzekeraars Nederland kan ‘onvoldoende’ zeggen over de ‘realisatie van de plannen tot dusver’.
De dupe door klein netwerk en krappe beurs
Door het tekort aan plekken kunnen veel ouderen nu al niet in het verpleeghuis terecht. Zorgkantoren voeren actief beleid om de ‘lichtste’ categorie patiënten (‘VV04’) zorg aan huis te bieden, terwijl deze groep volgens de wet ook recht heeft op een plek in een verpleeghuis. De mensen in deze categorie hebben namelijk evengoed 24 uur per dag zorg nodig.
Vooral alleenstaande mensen met een klein netwerk en een krappe beurs zijn de dupe. Uitgangspunt van het beleid is dat ouderen worden ondersteund door mantelzorgers, buren en eventueel vrijwilligers. Maar in de praktijk is dit niet altijd mogelijk. Bovendien hebben zij vaak geen geschikt huis om thuis zware zorg te ontvangen en geen middelen om hun huis aan te passen.
Onverantwoord lang thuis
Argos en Follow the Money spraken met wijkverpleegkundigen en maatschappelijk werkers door het hele land, die zien dat de groep kwetsbare ouderen zonder netwerk groeit. Deze ouderen zijn onvoldoende in staat om voor zichzelf te zorgen. Hun huis vervuilt, ze zijn eenzaam en kunnen vaak niet zelf de deur uit voor bijvoorbeeld boodschappen.
Een wijkverpleegkundige vertelt hoe ze lang probeerde een verpleeghuisplek te vinden voor een oudere vrouw met dementie. “Ze is slecht mobiel, verwaarloost zich met wassen en eten en neemt haar pillen niet goed in.” Ondanks haar VV04-indicatie weigerde het verpleeghuis de aanmelding. Uiteindelijk is de vrouw in huis gevallen en brak ze haar heup. Ze moest geopereerd worden in het ziekenhuis en is nu aan het revalideren.
Hoeveel ouderen in heel Nederland onverantwoord lang thuis wonen is onbekend. De Nederlandse Zorgautoriteit doet daar op dit moment onderzoek naar.