EU steekt miljarden in onderzoek voor controversiële CO2-opslagprojecten

Sinds 1985 heeft de Europese Unie 1,8 miljard euro aan subsidie toegekend voor onderzoek naar het opvangen, het gebruik en de opslag van CO2. BijCarbon Capture, Utilisation and Storage(CCUS) gaat het om CO2 die moet worden opgevangen voordat die in de lucht terechtkomt. Vervolgens is het de bedoeling dat die CO2 diep onder de grond permanent wordt weggestopt, bijvoorbeeld in lege gasvelden onder de zeebodem, of gebruikt, bijvoorbeeld om nieuwe brandstoffen te maken. 

Onbewezen techniek

Het lijkt een ideale uitkomst om de klimaatdoelen te halen: de CO2-uitstoot terugdringen zonder dat de zware industrie stilvalt. Critici zien het echter vooral als een dure reddingsboei voor de fossiele sector. “De reden van de industrie om hierop in te zetten lijkt simpelweg om voorlopig fossiele brandstoffen te kunnen blijven winnen. Terwijl de techniek zich nog nooit echt heeft bewezen”, zegt Jeroen Oomen, die aan de Universiteit Utrecht onderzoek doet naar ­klimaatpolitiek en geo-engineering.

Het opvangen en opslaan van broeikasgassen is een belangrijk onderdeel van het Nederlandse klimaatbeleid om de CO2-uitstoot te verminderen. In de klimaatmodellen gaat de overheid ervan uit dat ongeveer tien procent van de totale CO2-reductie wordt behaald met deze techniek. Nederland is bezig met twee grote CO2-opslagprojecten onder de Noordzee. De overheid heeft hiervoor bijna twee miljard euro uitgetrokken, bestemd voor de bouw van infrastructuur.

“De opslag van CO2 levert eigenlijk nooit op de schaal die wordt beloofd”, zegt Oomen. Gevraagd naar een voorbeeld van een mislukt project, draait de expert de bewijslast om. Het probleem zit volgens hem niet in de mislukkingen, maar in de afwezigheid van succes. “Ik heb nog nooit een goed voorbeeld gezien van een project dat wél is geslaagd.” De onafhankelijke denktankInstitute for Energy Economics and Financial Analysis(IEEFA)concludeerteveneens dat geen enkel CO2-opslagproject zijn beoogde doel heeft bereikt.

Veel geld naar projecten met fossiele partner

De analyse van de Europese subsidies laat een duidelijke trend zien: het grote geld vloeit vooral naar projecten waarbij de fossiele industrie betrokken is. Gemiddeld zijn deze projecten groter in omvang en ontvangen deze projecten drie keer zoveel subsidie dan projecten zonder fossiele partner. Die dominantie is ook zichtbaar aan de absolute top: van de tien allerduurste projecten leunen er zeven op een fossiele partner. 

Nederland prominent betrokken

Nederlandse universiteiten, kennisinstellingen en bedrijven spelen een prominente rol; die zijn betrokken bij een derde van alle projecten. De Nederlandse onderzoeksorganisatie TNO behoort tot de meest actieve spelers en is betrokken bij maar liefst zeventig projecten. Daarvoor ontving de organisatie 31 euro miljoen subsidie.

Lock-in

“De industrie krijgt de gelegenheid om voor de komende decennia de winning van fossiele brandstoffen veilig te stellen’, zegt Guus Dix, universitair docent wetenschaps- en technieksociologie aan de Universiteit Twente en klimaatactivist. ‘Ofwel: we zorgen hiermee voor een carbon lock-in, waarbij de samenleving en economie vast komen te zitten aan fossiele energie.”

Dix is betrokken bij het onderzoek naar de Europese subsidies. “In Europa zijn we bezig met 19.000 kilometer aan nieuwe pijpleidingen voor de infrastructuur, dat is een gigantische investering.” De kosten voor die infrastructuur werden door de denktank IEEFAgeraamdop 520 miljard euro.

Het opvangen en opslaan van CO2 kan wel helpen bij een deel van de klimaatoplossing, zegt UU-onderzoeker Oomen. “Ik zeg niet dat we het helemaal niet moeten doen, maar de aanname dat dit ons gaat redden in de klimaatcrisis is plat gezegd een hele domme aanname.”

Keuzes maken

“Je kunt het geld maar één keer uitgeven”, zegt onderzoeker Dix. “Het is een onwrikbaar idee in het klimaatbeleid dat we een oplossing moeten verzinnen voor alles dat nu bestaat. De politieke vraag is: waar ga je je budget voor inzetten, voor daadwerkelijk duurzame oplossingen of voor onbewezen technieken?” 

Oomen vult aan: “We moeten heel serieuze keuzes gaan maken over het reduceren van onze uitstoot. Het opvangen en opslaan van CO2 biedt de gelegenheid om ondanks alles fossiele brandstoffen te kunnen blijven winnen. Het is een schijnoplossing.”

De data voor deze analyse is samengesteld door onderzoekers van Solid Sustainability Research en Universiteit Twente uit publiek toegankelijke gegevens. 

Alle bedrijven en hun dochterondernemingen die olie en gas winnen, vervoeren of opslaan, vallen in het onderzoek onder de term ‘fossiele partners’. Bedrijven die enkel fossiele brandstoffen verwerken of verkopen aan consumenten vallen buiten beschouwing.