Fossiele industrie lijkt te twijfelen aan CO2-opslag

De opvang en opslag van CO2, een techniek bekend onder de afkorting CCS, (Carbon Capture and Storage) is een essentieel onderdeel van het Nederlandse klimaatbeleid om te voldoen aan de klimaatdoelen. De overheid heeft miljarden vrijgemaakt voor de subsidiering van deze technologie. In theorie is die veelbelovend: de CO2 wordt – voordat die kan vrijkomen in de lucht – opgevangen en opgeslagen, bijvoorbeeld onder de Noordzee. 

Een van de Nederlandse CCS-projecten is Porthos, dat momenteel in aanbouw is in de Rotterdamse Haven en komend jaar CO2 zal opslaan in een oud gasveld. De klanten van Porthos zijn onder meer Shell en ExxonMobil. 

Vertrouwelijke documenten

In gelikte mediacampagnes van de fossiele industrie ligt de nadruk op de onmisbaarheid van CCS voor de verduurzaming. Bijvoorbeeld in 2018, toen Iain Wright, toenmalig CO2-projectmanagerbij BP zei: "CCS zou een kwart tot een vijfde van het klimaatveranderingsprobleem kunnen oplossen."  

 
Uit vertrouwelijke documenten van BP uit 2016, die door de Amerikaanse overheid werden gepubliceerd, staat een heel andere motivatie voor CCS: de techniek kan helpen om ‘de groei van de vraag naar gas langer in stand te houden.’ In een ander document uit 2018, eveneens geopenbaard door de VS, schrijft BP dat dankzij CCS het gebruik van fossiele brandstoffen nog met decennia kan worden verlengd.  

Ook ExxonMobil gebruikt grote woorden als het gaat om de beloften van CCS. Bijvoorbeeld in een bericht van Dominic Genetti, Senior Vice President ‘low carbon solutions’ bij Exxon, dat op hunwebsite werd geplaatst in 2024. Genetti schrijft daarin dat CCS “een veelzijdig instrument is dat een reeks oplossingen mogelijk maakt om de CO2-uitstoot die bijdraagt ​​aan klimaatveranderingte verminderen – of zelfs te elimineren”. 

Maar InfluenceMap, een onafhankelijke Britse denktank, vond een brief die ExxonMobil samen met andere bedrijven in 2024 naar de Amerikaanse overheid stuurde. Daarin staat een heel andere boodschap, namelijk dat ‘de effectiviteit van langdurige CO2-opslag simpelweg onbewezen is.’ De ogenschijnlijke twijfel bij de oliegiganten lijkt in schril contrast te staan met hun publieke uitingen. 

Subsidies

De belangen van CCS voor de fossiele industrie zijn groot. Zo werd er door de Europese Unie al 1,8 miljard euro subsidie toegekend aan onderzoek naar de opvang en opslag van CO2, bleek uit een analyse door Argos in samenwerking met onderzoeksbureau Solid Sustainability Research en Universiteit Twente. Bijna de helft van die subsidies ging naar projecten waarbij onder meer de fossiele industrie betrokken is. 

Daarnaast zien milieuorganisaties en prominente wetenschappers de inzet op CCS als reden voor de fossiele industrie om hun vervuilende verdienmodel overeind te houden. Heleen de Coninck, hoogleraar klimaatverandering aan de TU Eindhoven en de Radboud Universiteit, zei daarover: “CCS is de makkelijkste weg om zo dicht mogelijk bij je core business te blijven, namelijk fossiele brandstoffen uit de uit de grond halen en die verbranden. Dat is natuurlijk aantrekkelijk om niet die echte transformatie in te hoeven.” 

Noodzakelijk kwaad

Desondanks is CCS volgens experts ook cruciaal om de CO2-uitstoot zo snel mogelijk naar beneden te brengen. Hoogleraar De Coninck noemt de techniek onder meer een ‘noodzakelijk kwaad’ om de klimaatdoelen nog enigszins in het zicht te houden. BovendienVoor de fossiele bedrijven zit er volgens haar ook nog een politiek voordeel aan CCS: het maakt de fossiele industrie onderdeel van de oplossing. “De fossiele industrie is een hele krachtige tegenstander. Als zij hun volle gewicht in de schaal leggen tegen het klimaatverhaal, dan is het heel moeilijk om daar iets tegenin te brengen.” 

Er is een hevig debat over de inzet van CCS. Volgens de energiedenktank Institute for Energy Economics and Financial Analysis heeft nog nooit een CCS-project de belofte waargemaakt. Milieuorganisaties staan daarom sceptisch tegenover CCS. Zij zien liever dat het geld dat hiernaartoe gaat wordt geïnvesteerd in de overgang naar duurzame energie, zoals zon en wind.  

De interne documenten lijken die kritiek te bevestigen: terwijl fossiele bedrijven CCS publiekelijk presenteren als oplossing, laten de stukken zien dat er intern twijfel bestaat over de techniek en dat CCS vooral wordt gezien als een manier om het gebruik van fossiele brandstoffen te rekken. 

Onevenredig voordeel

De Rekenkamer publiceerde vorig jaar een onderzoek naar Porthos, het CCS-project in de Rotterdamse Haven waar onder meer Shell en ExxonMobil klanten zijn. Het onafhankelijke instituut concludeerde dat de fossiele bedrijven een ‘onevenredig voordeel’ hebben, terwijl de staat een groot deel van de risico’s op zich heeft genomen. De Rekenkamer schrijft: ‘We oordelen dat het Rijk zichzelf tekortdoet.’ 

Argos vroeg demissionair klimaatminister Sophie Hermans (VVD) naar die conclusie van de Rekenkamer over Porthos. Hermans: “Als je tegen CCS bent, ben je er ook tegen dat ik dit doe. Ik ben vóór CCS omdat ik het een overgangstechniek vind die we nodig hebben in de verduurzaming. Dus ik wil heel graag dat het project van de grond komt en doe wat ik vind dat ik kan rechtvaardigen en verantwoorden om bepaalde risico's af te dekken.” 

Pepijn Keppel volgt voor Argos het dossier fossiele lobby. In de laatste uitzending dook hij in de vraag: is CCS wel echt de beloofde oplossing waarvoor het wordt gehouden? En wie spint er garen bij? Luister naar ‘CO2 onder de Noordzee – redmiddel of ramp’ in je favoriete podcast-app (LINK). Heb je tips? Mail naar p.keppel@vpro.nl